Σε όλο τον κόσμο έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου κρίσιμα ηλεκτρονικά συστήματα—σχεδιασμένα για να διασφαλίζουν τη διαφάνεια, την ακεραιότητα και την ασφάλεια—παραβιάζονται όχι από εξωτερικούς εχθρούς, αλλά από τους ίδιους τους θεματοφύλακές τους. Όταν αυτοί που έχουν την ευθύνη της προστασίας ενός ψηφιακού μηχανισμού είναι εκείνοι που τον αλλοιώνουν, τίθεται ένα βαθύ ερώτημα: φταίει το σύστημα ή ο άνθρωπος;
Παγκόσμια Φαινόμενα, Τοπικές Ευθύνες
Από μητρώα κοινωνικής ασφάλισης μέχρι πλατφόρμες επιδοτήσεων και διαχείρισης ευρωπαϊκών κονδυλίων, έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου «παραθυράκια» ασφαλείας χρησιμοποιήθηκαν όχι για να βελτιωθεί το σύστημα, αλλά για να το εκμεταλλευτούν.
Ήταν αυτά τα κενά παραλείψεις ή εσκεμμένα τοποθετημένα;
- Πόσα από αυτά τα σημεία αδυναμίας αγνοήθηκαν σκόπιμα;
- Πόσες φορές δόθηκε πρόσβαση χωρίς επαρκή έλεγχο;
- Υπάρχει επαρκής διαχωρισμός ρόλων και καταγραφή ενεργειών (audit trail);
Νομοθεσία Υπάρχει – Αρκεί;
Η ευρωπαϊκή και διεθνής νομοθεσία για πληροφοριακά συστήματα δημοσίου συμφέροντος είναι ξεκάθαρη:
- Διασφάλιση ακεραιότητας δεδομένων
- Καταγραφή αλλαγών
- Δεσμεύσεις για role-based access
- Υποχρεωτική λογοδοσία και διαφάνεια
Όμως ακόμη κι αυτά τα πλαίσια μπορούν να παρακαμφθούν όταν η τεχνολογία λειτουργεί σε περιβάλλον όπου η εμπιστοσύνη υποκαθιστά τον έλεγχο.
Άνθρωπος: Ο Κρίσιμος Παράγοντας
Όσο ασφαλές κι αν είναι ένα πληροφοριακό σύστημα, αν ο διαχειριστής του έχει τη δυνατότητα να το αλλοιώσει χωρίς να αφήσει ίχνη, τότε η τεχνολογία αποτυγχάνει. Η ανθρώπινη παρέμβαση είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος αλλά και η μεγαλύτερη ελπίδα.
Αυτό θέτει κρίσιμα ερωτήματα:
- Πόσο “ψηφιακά ώριμοι” είναι οι οργανισμοί που διαχειρίζονται ευαίσθητα συστήματα;
- Πόσο ανεξάρτητος είναι ο έλεγχος που ασκείται;
- Μπορούν οι πολίτες να εμπιστευτούν τα δεδομένα αν το ίδιο το σύστημα δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του;
Προτάσεις για την Επόμενη Μέρα
Οι παρακάτω προτάσεις δεν είναι θεωρητικές—είναι ήδη εφαρμόσιμες και υλοποιούνται στην πράξη σε σύγχρονες πλατφόρμες όπως το Wastecloud Integrity Service, που έχει σχεδιαστεί ακριβώς με στόχο την αποτροπή αλλοιώσεων, την ενίσχυση της λογοδοσίας και την πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές ψηφιακής διακυβέρνησης.
- Ενίσχυση του audit logging με ανεξάρτητους αποθηκευτικούς χώρους, όπως immutable blob storage ή εξωτερικά συστήματα ελέγχου ακεραιότητας.
- Υιοθέτηση μοντέλων zero-trust και immutable logs, με τεχνολογίες που αποτρέπουν οποιαδήποτε αλλοίωση χωρίς να καταγραφεί.
- Ψηφιακή υπογραφή όλων των κρίσιμων ενεργειών, είτε πρόκειται για τροποποιήσεις δεδομένων είτε για προσβάσεις, με χρήση HSM (Hardware Security Module) υποδομής όπως αυτή που εφαρμόζεται στο Wastecloud Integrity Service.
- Δημιουργία hashes για κάθε εγγραφή και αποθήκευση σε σύστημα ελέγχου ακεραιότητας, έτσι ώστε οποιαδήποτε αλλαγή να ανιχνεύεται άμεσα.
- Καταγραφή signature versions και timestamps από έμπιστους φορείς (TSA) για ενίσχυση της νομικής και τεχνικής ακεραιότητας.
- Ετήσιοι ανεξάρτητοι έλεγχοι από τρίτους φορείς, με δημόσια αναφορά των ευρημάτων.
- Δημοσιοποίηση των αρχών λειτουργίας και των επιπέδων πρόσβασης, για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη στο σύστημα.- Υιοθέτηση μοντέλων zero-trust και immutable logs
- Ετήσιοι ανεξάρτητοι έλεγχοι από τρίτους φορείς
- Δημοσιοποίηση των αρχών λειτουργίας και των επιπέδων πρόσβασης
